Ο ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΘΕΣΜΟΣ
στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή και στον 21ο Αιώνα
Η χορηγία θεσμοθετείται για πρώτη φορά στην Αθηναϊκή Δημοκρατία του Κλεισθένη, στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Η πλήρης άνθησή της όμως συντελείται στον 5ο αιώνα π.Χ., στον Χρυσό Αθηναϊκό Αιώνα του Περικλή, με τα εξής βασικά χαρακτηριστικά.
α. Η χορηγία δεν ήταν αρχικά έννοια γένους. Ήταν έννοια είδους. Αφορούσε αποκλειστικά την οικονομική υποστήριξη των τεχνών (χορηγός σημαίνει ηγέτης του χορού). Ήταν μία από τις τέσσερις λειτουργίες. Οι άλλες τρεις ήταν η γυμνασιαρχία, η τριηραρχία και η εστίαση.
Με τον καιρό όμως, και ιδιαίτερα σήμερα, η έννοια της χορηγίας διευρύνθηκε και κάλυψε κάθε μορφή οικονομικής ενίσχυσης προς οποιονδήποτε τομέα κοινωνικού περιεχομένου.
Όπως είναι φανερό, στην Αρχαία Αθήνα οι τέσσερις λειτουργίες ήταν ένας τρόπος μεταφοράς πόρων από τον ιδιωτικό τομέα προς την πολιτεία και το κοινωνικό σύνολο. Με αυτή την ανακατανομή πόρων, η Πολιτεία ενίσχυε την άμυνα, τη διατροφή των απόρων, τον αθλητισμό και φυσικά τις τέχνες και τον πολιτισμό. Ήταν δηλαδή ένας άλλος, έμμεσος τρόπος φορολογίας των πλούσιων Αθηναίων.
β. Η χορηγία ήταν υποχρεωτική δια νόμου για τους 120 πιο εύπορους συγκριτικά πολίτες από την κάθε μία από τις δέκα φυλές της Αθήνας.
γ. Οι χορηγοί ανελάμβαναν όλα τα έξοδα της εκδήλωσης, όπως για παράδειγμα τα Παναθήναια, τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Διονύσια ή τα Ανθεστήρια.
δ. Οι χορηγοί είχαν επίσης την ευθύνη της επιλογής των συντελεστών και των «πρωταγωνιστών» - όπως θα τους λέγαμε σήμερα- καθώς και του συντονισμού, της προετοιμασίας και των δοκιμών, που άρχιζαν 11 μήνες πριν από την εκδήλωση. Ήταν δηλαδή, κατ' αναλογία με τα σημερινά δεδομένα, οι «παραγωγοί» των εκδηλώσεων τέχνης.
ε. Ο χορηγός ήταν «ιερό» πρόσωπο καθ' όλη τη δωδεκάμηνη διάρκεια της χορηγίας του. Αυτή η τιμή της πολιτείας και των υπόλοιπων πολιτών προς το πρόσωπό του ήταν και το μοναδικό αντιστάθμισμα της πολιτείας προς τον χορηγό για την προσφορά του.
στ. Έντονη ήταν και η άμιλλα μεταξύ των χορηγών, για την παρουσίαση της λαμπρότερης εκδήλωσης, που αντανακλούσε σε ολόκληρη τη φυλή του νικητή-χορηγού.
ζ. Ο θεσμός της χορηγίας εξαπλώθηκε προοδευτικά από την Αθήνα στην Αίγινα, τη Θήβα, τον Ορχομενό και άλλες ελληνικές πόλεις, καθώς και στα παράλια της Μικράς Ασίας, όπου όμως ο θεσμός λειτούργησε σε εθελοντική βάση, όπως λειτουργεί και σήμερα.
η. Τέλος, ο θεσμός αρχίζει να εκφυλίζεται τον 4ο αιώνα π.Χ. και φαίνεται να χάνεται στα ελληνιστικά χρόνια.
Ομοιότητες και διαφορές
Από μια πρώτη κιόλας ανάγνωση των στοιχείων της αρχαίας χορηγίας, εύκολα επισημαίνονται οι βασικές ομοιότητες και οι διαφορές της από τη σημερινή μορφή της.
Οι ομοιότητες είναι προφανείς.
α. Το περιεχόμενο της χορηγίας είναι και σήμερα κοινωνικό.
β. Το μοναδικό αντιστάθμισμα, το μόνο αντάλλαγμα για τον χορηγό ήταν και είναι αποκλειστικά και μόνο η «τιμητική» πίστωσή του από την πολιτεία και την κοινωνία, για την κοινωνική ευποιία του.
γ. Λειτουργικά, η χορηγία εξακολουθεί να συμπληρώνει ή να υποκαθιστά την κρατική μέριμνα και χρηματοδότηση στον πολιτιστικό κυρίως τομέα, αλλά και σε άλλους τομείς κοινωνικού περιεχομένου, όπου οι δημόσιοι πόροι δεν επαρκούν.
δ. Αποτελούσε και τότε και τώρα τρόπο μεταφοράς πόρων από τον ιδιωτικό στον δημόσιο-κοινωνικό τομέα.
Όπως επίσης προφανείς είναι και οι διαφορές.
α. Η χορηγία ήταν τότε υποχρεωτική δια νόμου και ως τέτοια αποτελούσε μια μορφή έμμεσης φορολογίας των εύπορων Αθηναίων, ενώ σήμερα είναι προαιρετική.
β. Ο χορηγός είχε πάντοτε ενεργή και αποφασιστική συμμετοχή στην οργάνωση της εκδήλωσης της οποίας είχε την πλήρη ευθύνη, ενώ σήμερα, πολύ συχνά, η χορηγία ολοκληρώνεται απλώς και μόνο με την καταβολή της οικονομικής ενίσχυσης προς τον παραγωγό του πολιτισμικού προϊόντος, χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή του χορηγού στα δρώμενα.
γ. Η χορηγία αφορούσε τότε μόνον εκδηλώσεις τέχνης.
δ. Επειδή τότε οι επιχειρήσεις δεν ήταν νομικά πρόσωπα, οι χορηγοί ήταν φυσικά πρόσωπα, επαγγελματίες, επιχειρηματίες πολίτες, όπως οι οπλοποιοί, οι αρτοποιοί, οι αγγειοπλάστες, οι σαγματοποιοί, κ.λ.π. Σήμερα, αντίθετα, οι χορηγοί είναι νομικά πρόσωπα, εταιρίες. (Οι ιδιώτες, τα φυσικά πρόσωπα, που προσέφεραν στη νεότερη Ελλάδα και προσφέρουν και σήμερα χρήματα ή/και περιουσιακά στοιχεία τους στο κοινωνικό σύνολο, είναι και αποκαλούνται ευεργέτες ή δωρητές).
ε. Η προβολή των χορηγών και η πίστωσή τους από την κοινωνία γινόταν τότε επίσημα, με πρωτοβουλία της πολιτείας. Σήμερα, γίνεται από τον αποδέκτη της χορηγίας και από τα σύγχρονα μέσα έντυπης και ηλεκτρονικής επικοινωνίας.
Αλλά το βαθύτερο κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει τη χορηγία και της προσδίδει το ουσιαστικό κοινωνικό περιεχόμενο, έχει διατυπωθεί από τον Δημοσθένη: «ΔΕΙ ΓΑΡ ΤΟΥΣ ΕΥΠΟΡΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΟΥΣ ΠΟΙΕΙΝ ΕΑΥΤΟΥΣ ΤΟΙΣ ΠΟΛΙΤΑΙΣ». Στα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα, όπως και στην Αρχαία Αθήνα, η χορηγία είναι ένας θεσμός κοινωνικής ευθύνης και συμμετοχής στον δημόσιο βίο που τιμά τον χορηγό και επιβάλλει στην πολιτεία και στον αποδέκτη της χορηγίας να αναγνωρίζουν την κοινωνική προσφορά του.
Θαλής Π. Κουτούπης
Σύμβουλος Επικοινωνίας
Από το: http://www.diazoma.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=15&Itemid=30
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου